Human i ścisłowiec - dwa bratanki...

Już po raz dziesiąty Centrum Nauki Kopernik zorganizowało konferencję "Pokazać - Przekazać", skupioną wokół wymiany myśli między pasjonat_k_ami i popularyzator_k_ami nauki, a zamkniętą w dwóch dniach spotkań (26-27 sierpnia 2016r.). Uczestnicy i uczestniczki mogli_ły wysłuchać koncertu w Planetarium, zwiedzić wybrane przez siebie wystawy, wziąć udział w warsztatach oraz posłuchać wykładów dotyczących najnowszych ujęć nauki.

Dla mnie niezwykle ważnym okazał się wykład dr Ilony Iłowieckiej-Tańskiej pt. "Kto buduje kapitał naukowy polskich uczniów?", w którym badaczka odnosiła się do wyników uzyskanych w trakcie badania wybranej grupy dzieci w czasie ich pobytu w przestrzeni Centrum. Okazało się, że dzieci o niskim kapitale naukowym częściej patrzyły na eksponaty lub dotykały ich, a dzieci o wysokim potencjale naukowym włączały do tego również używanie eksponatów i eksperymentowanie z nimi. Obserwacja dzieci w przestrzeni Centrum pomogła wysnuć wniosek, iż duża liczba młodych ludzi nie angażuje się w podstawowy cel funkcjonowania Centrum, czyli wychodzenie poza ramy proponowane przez tradycyjny system edukacji, a ten pozwolił postawić kolejny - iż podobna sytuacja może zachodzić w salach lekcyjnych, np. w trakcie wykonywania otrzymanych zadań.

Wobec tego na gruncie edukacyjnym należy zwrócić uwagę na kapitał naukowy - szczególną formę kapitału społecznego - którego celem jest operacjonalizacja czynników mogących wpływać na stosunek młodych ludzi do nauki. Wśród nich można wyróżnić chociażby relacje rodziców/opiekunów dziecka z nauką, przekonanie dziecka o własnych kompetencjach naukowych, uczestnictwo w przedsięwzięciach związanych z nauką czy alfabetyzm naukowy. Wszystkie wynikające z tych czynników pytania: "Co się robi?", "Kogo się zna?", "Co się myśli?" i "Co się wie?" można przełożyć na funkcjonowanie młodego człowieka w systemowej edukacji tym bardziej, że między 6. a 8. rokiem życia dziecko deklaruje/klaruje swój potencjał naukowy. I na co trafia w szkolnictwie? Zazwyczaj na szybkie etykietowanie wprowadzane przez nauczyciel_k_i, polegające na szeregowanie dzieci na podstawie schematu - umysł humanistyczny, umysł ścisły czy dusza artystyczna. Na poziomie językowego obrazu świata dochodzi do dualnego podziału, w którym każdorazowo wyodrębniana jest część konotowana pozytywnie i negatywnie, gdzie umysł wygrywa z duszą, a ścisłość z humanistyką. Tendencja powinna zostać zamieniona na udzielanie pochwał wyodrębniających naukowe możliwości danego dziecka, np. wskazanie, iż przy określonej czynności dobrze myśli analitycznie. Wszak nie tylko matematyka, ale i właśnie humanistyka - chociażby w przypadku gramatyki generatywnej - wymaga korzystania z umysłu analitycznego. Współczesne nurty posthumanistyczne czy transhumanistyczne, które redefiniują odrodzeniowe ujmowanie humanistyki oraz samego człowieka tym bardziej wskazują, iż mówienie o rzeczywistości stanowi summę różnych nauk, a nie wpisuje się w proponowany przez - chociażby - Charlesa Snowa podział na kulturę humanistyczną i kulturę przyrodniczo-matematyczną. Bo do jakich kategorii zatem zaliczyć cyborgi, nanokrwinki w krwiobiegu, ciało złożone z elementów technologicznych i zależne od innych mikroorganizmów, a jednocześnie skłonne do filozofowania oraz interpretowania świata?

Biorąc pod uwagę powyższe informacje należałoby zrezygnować z pytania "Co zmienić w szkole, jaką znamy?" na rzecz kwestii "Czy musimy mieć szkołę, jaką znamy?". W zmieniających się realiach nie ma już raczej miejsca na klasyczną edukację, w której powielana jest - często bezmyślnie i schematycznie - przestrzeń mówienia o nauczanym przez siebie przedmiocie. Priorytetem powinno stać się tworzenie przestrzeni do mówienia o nauce i wzajemnego jej odkrywania, rozwijania umiejętności, nie li tylko zdobywania wiedzy, ale by tego dokonać, należy przede wszystkim przestać twierdzić, że naucza się przedmiotu, a zacząć głośno podkreślać, iż uczy się młodego człowieka i siebie.